99 Eerbetoon Anne van der Bijl
Eind jaren ’80 zocht ik Anne van der Bijl thuis op. Ik kreeg een luxe uitvoering van God’s Smuggler mee. Het wereldberoemde boek gaat over zijn reizen naar landen die voor het christendom gesloten waren, om daar in het grootste geheim Bijbels te brengen. ‘Gods smokkelaar’, zo stond hij bekend. Voor mij was hij vooral een inspirator.
In de tijd dat ik hem opzocht liep ik met het idee rond om een stripboek over het leven van Jezus te gaan maken. Ik was benieuwd wat hij daarvan vond. Het sprak hem wel aan, zei hij, mijn visie om het evangelie in plaatjes door te geven aan mensen die niet of nauwelijks kunnen lezen. Zijn aanmoediging deed me goed. Maar hij had op dat moment nog iets anders voor me in petto. We stapten zijn moestuin in om sperziebonen te plukken, waarvan ik een flinke zak mee naar huis moest nemen. ‘Vers geplukt, daar maak je je vrouw en kinderen blij mee,’ zei hij. Bij mijn vertrek liet hij me al zijn Bijbels zien, meegenomen van zijn reizen. En net zo’n verzameling bijlen. Dat hij Bijbels spaarde begreep ik wel, maar bijlen, dat moest hij me uitleggen. Terug naar huis bedacht ik dat ik in de toekomst misschien wel eens een hele verzameling taaledities van mijn stripboek bij elkaar zou sparen. Maar vinken, nee.
De atoombom in een hoed
Anne van der Bijl maakte al in mijn kinderjaren indruk op me. Negen jaar was ik toen hij bij ons in de kerk kwam preken. Op het podium vertelde hij over een reis naar Vietnam waar toen hevig gevochten werd. Hij was in een open helikopter gestapt om in de vuurlinies Amerikaanse soldaten Bijbels te kunnen brengen. In die tijd werden de spanningen tussen democratische en communistische landen gevoed door de angst voor de atoombom. Anne van der Bijl hield er echter een levensstijl op na van ‘meer dan overwinnaar’, zoals Paulus gelovigen typeert die weten dat niets hen kan scheiden van Gods liefde. ‘Als de bom valt, dan vang je hem op in je hoed!’ riep hij daar in die zaal op het Utrechtse Domplein. Ik heb zijn woorden altijd onthouden, hoewel dat niet de reden is waarom ik nu een hoed draag. Ik putte er wel geloofsmoed uit, toen al, zo jong als ik was.
Vroeg in de jaren ’70 begon ik strips te tekenen. Een van de eerste verhalen die ik aan het papier toevertrouwde ging over Anne van der Bijl. Ik was dertien toen ik in tekst en tekeningen liet zien hoe hij in 1968 in zijn Volkswagen de grens met Tsjecho-Slowakije over stak, tegen de stroom in van mensen die het land wilden ontvluchten. Het Russische leger was Tsjecho-Slowakije binnengedrongen om een opstand te onderdrukken van mensen die het juk van het communisme zat waren. Anne van der Bijl zag er een uitgelezen kans in om Bijbels uit te delen aan de Russen. Dat had ik uitgebeeld. Toen hij weer in de kerk kwam spreken, gaf ik hem mijn platen.
In de jaren ’80 woonde en werkte ik op de bijbelschool van Jong & Vrij in Rockanje. Tijdens een zomervakantie kwam Anne van der Bijl er met zijn gezin logeren. Ik gaf hun een rondleiding door de Voornse duinen, waar ik goed de weg wist. Deze keer maakte mijn zoontje Ivo een tekening voor hem. Ruim vijfendertig jaar later sprak ik iemand die het archief van Anne van der Bijl digitaliseerde. Hij was de tekening van Ivo tegengekomen en ook mijn striptekeningen met het avontuur van Anne van der Bijl in Tsjecho-Slowakije. Die had de predikende smokkelaar al die tijd bewaard.
Een wereldtaal op een ansichtkaart
Op de bijbelschool waar ik werkte werd Anne van der Bijl soms uitgenodigd als gastspreker. Ik zat erbij toen hij de studenten de raad gaf om een wereldtaal te gaan studeren. ‘Dan ligt de wereld voor je open,’ zei hij. Dat zinnetje ontstak vuurwerk in mijn hoofd. Natuurlijk bedoelde hij Chinees, Spaans, Hindi of Arabisch, maar ik was juist bezig om mijn visie voor het stripverhaal als wereldtaal te ontwikkelen. Later zocht ik hem dus op om hem te vertellen wat ik op mijn hart had. Toen ik Jong & Vrij had verlaten en stichting Wereldtaal had opgericht om het stripboekproject te realiseren, kreeg ik een ansichtkaart uit Egypte van hem toegestuurd. Op de voorkant stonden oude hiëroglyfen. ‘Ook een beeldtaal als wereldtaal!’ schreef hij op de achterkant.
Het is wonderlijk hoe sommige mensen iets in je leven op gang brengen en daarmee een schakel zijn in de ketting die God door de generaties heen smeedt. Anne van der Bijl overleed dinsdag 27 september 2022, 94 jaar oud.
Willem de Vink
