Genadevolle relaties
Wanneer twee vrienden samen zijn en een van beiden valt, helpt de ander hem weer overeind, maar wie alleen is en ten val komt is beklagenswaardig, want hij heeft niemand die hem op de been helpt.
Prediker 4:10
- Relaties heb je nodig
- Maar wie schenk je je vertrouwen?
- Geef me relaties die werken!
Relaties heb je nodig
Op het dieptepunt van mijn burn-out zag ik totaal geen vrienden meer. Ik dacht dat ze me allemaal in de steek gelaten hadden en ik helemaal alleen was, wat mijn depressie bijna ondragelijk maakte. Van ellende hing ik op de bank maar wat voor me uit te staren.
Maar ik had me vergist. Er waren mensen die me geen mislukkeling vonden en lieten blijken dat ze om me gaven. Ze probeerden me te bereiken met aandacht en medeleven. Toen ik hun signalen tot me door liet dringen, gaf me dat de kracht om anders naar mijn situatie te kijken en eruit op te staan.
De belangrijkste boodschap die bij me binnenkwam was: jij bent geliefd!
Ik wist het wel, maar ik moest het opnieuw horen om nog beter te begrijpen dat het van levensbelang is om te weten dat ik welkom ben zoals ik ben. Dat bracht mijn oude vitaliteit weer terug.
Deze ervaring drukte me met mijn neus op het feit hoeveel kracht er zit in een paar goed gekozen woorden van een vriend, of de aanwezigheid van iemand die om je geeft. Iedereen weet dat, maar je moet het zelf ervaren. Het kan het verschil betekenen tussen leven en dood. Verbondenheid is dan ook een eerste levensbehoefte.
Verbondenheid is onze eerste levensbehoefte
Echt: mensen zijn bedoeld om samen te zijn, tijd met elkaar door te brengen en elkaars leven te delen. We willen ten diepste geliefd zijn en ook dat de ander het goed heeft. Om ons veilig te voelen, om te weten dat we ergens bij horen en om waardevol te zijn voor anderen hebben we elkaar nodig. Daarom zijn we bestemd voor elkaar.
Zeg dus niet dat je geen mensen nodig hebt, geen vrienden om je heen om je aan te hechten. Ik weet wel beter. En ik niet alleen, de meeste mensen zijn het ermee eens. Statistieken over het welzijn van mensen geven telkens weer aan dat vriendschappen mensen de meeste voldoening schenken, meer dan bezit, roem of seks. Wetenschappelijk onderzoek vertelt ons dat je gezonder leeft, minder vatbaar bent voor depressies en beter presteert als je onder mensen bent en goede relaties hebt.
Relaties zouden prioriteit moeten zijn
Zijn we het er samen over eens dat goede relaties inderdaad zo belangrijk voor ons zijn, dan mag je verwachten dat we daar dan ook alle prioriteit aan geven. We zouden er bedreven in moeten zijn. Maar daar schort het gek genoeg vaak aan.
Het is verbazingwekkend hoe gemakkelijk we ons tegenover elkaar juist gedragen als botte harken, of als overgevoelige stekelvarkens. We trekken elkaar aan en stoten elkaar af, zonder elkaar bij onze werkelijke behoeften toe te laten. We zijn ons er zelfs vaak niet eens van bewust dat we zulke basale behoeften als verbondenheid en bevestiging hebben en dat relaties daarin kunnen voorzien. Daarom verspillen we contacten en blijven we onnodig rondlopen met een leeg gevoel.
Wat zijn goede relaties?
Wat is dan een goede relatie? Je hoort wel zeggen dat elke relatie een kwestie van geven en nemen is. Maar in goede relaties ben je helemaal niet bezig met afwegen wat je geeft of neemt. Goede relaties hebben een onbaatzuchtig karakter. Ze leveren groot profijt op, maar zonder dat je daar opuit bent. Ze zijn vol genade, vol onverdiende gunst. Goede relaties brengen onbewust het beste in je naar boven, omdat je elkaar het gevoel geeft dat je er hoe dan ook mag zijn.
Wil je een voorbeeld? In het evangelie van Lucas zijn we getuige van het optreden van Jezus, die Zacheüs uit een boom haalt en zichzelf bij hem thuis uitnodigt.
‘Zacheus, kom vlug naar beneden, want vandaag wil ik bij jou thuis zijn’, zegt hij.
Die kleine oppertollenaar Zacheüs heeft in Jericho een slechte reputatie als graaier en collaborateur, vandaar dat hij zich het liefst verstopt. Maar nadat Jezus de banvloek heeft doorbroken en hem in het openbaar heeft bevestigd als kostbaar mens, blijkt dat hij eigenlijk niets liever doet dan anderen blij maken door uit te delen van zijn rijkdom. Jezus maakt zijn genadewerk compleet als hij Zacheüs een ereplaats geeft in de gemeenschap door hem te complimeteren als zoon van Abraham.
[Illu bergbeklimmers ‘Ik heb niemand!’]
[Kader]
Relaties heb je nodig:
- om je veilig te voelen;
- om te weten dat je ergens bij hoort;
- om geliefd te zijn;
- om waardevol te zijn voor anderen.
[Streamer]
Mensen zijn bedoeld om samen te zijn, tijd met elkaar door te brengen en elkaars leven te delen.
[Streamer]
Genade werkt op zo’n manier in relaties dat je je erin thuisvoelt en er je vervulling in vindt.
Maar wie schenk je je vertrouwen?
Ik zei al dat we soms niet aan wezenlijk contact toekomen omdat we ons gedragen als botte harken of overgevoelige stekelvarkens. Daar weet ik eerlijk gezegd alles van, want ik was zelf zo’n botte hark en ook zo’n overgevoelige stekelvarken.
In het verleden was ik er trots op dat ik razendsnel een oordeel kon vellen over mensen. Ik oefende me erin om iedereen als een karikatuur neer te kunnen zetten. Dat deed ik verbaal als pestkop, of op papier als tekenaar.
Maar ik kwam erachter dat ik net zo werd neergezet door anderen – al was het niet in tekeningen op papier, dan toch in hun woordgebruik, hun houding naar mij, of in wat ik me in mijn hoofd haalde over wat zij over mij zouden denken. Ik merkte dat ik daar eigenlijk bang voor was, omdat ik juist graag gewild en geliefd wilde zijn.
Het oordeel van mensen deed me pijn, terwijl ik op mijn beurt hun met mijn oordeel net zo pijn deed. Hoewel ik bleef verlangen naar verbondenheid, sloot ik me op in argwaan. Ik bleef onzeker over anderen, maar vooral ook over mezelf.
Ik wist niet anders dan dat ik ermee moest leren leven om in die cirkel van wantrouwen, wegen en oordelen rond te stappen, totdat ik het geheim van genade leerde kennen. Die komt er in de kern op neer dat je elk oordeel loslaat, om ruimte te maken voor mededogen, zodat je je onbekommerd kunt verbinden met de ander.
Hoe reageer je op anderen?
Je staat voortdurend in contact met anderen, als mens tegenover mens. De vraag is hoe je naar hen kijkt en met hen omgaat, om te beginnen met mensen die je zomaar tegenkomt. Hoe reageer je op ongevraagde contacten?
- Hoe behandel je een collectant aan de deur?
- Wat zeg je tegen de treinconducteur?
- Hoe handel je een ongevraagd telefoontje af?
In onze minst belangrijke contacten wordt het meest duidelijk wie we eigenlijk zijn. Leef je je in de ander in en behandel je hem of haar met respect? Iemand van een callcentrum aan de andere kant van de lijn is immers net zo’n mens als jij. En dan alle relaties met wie je op je werk, in je hobbies, in de kerk te maken hebt. Hoe ga je om met functionele relaties?
- Hoe behandel je een collega?
- Met welke ogen kijk je naar je directeur, je chef, je docent?
- Wat zeg je tegen de mensen op je sportclub als je net verloren hebt?
- Hoe reageer je op een winkelbediende die je vraag niet kan beantwoorden?
- Wat zeg je tegen een politieagent die je aanspreekt op een foutje?
Iedereen heeft behoefte aan waardering
De meeste relaties kies je niet zelf. Zelfs om je familie heb je niet zelf gevraagd. Het ligt voor de hand om te denken dat alleen de vrienden die je zelf hebt uitgekozen een genadevolle reactie verdienen. Maar als je erover nadenkt, moet je erkennen dat zij niet van een andere categorie zijn dan de andere mensen die je tegenkomt. Vrienden hebben geen andere behoeften dan de mensen in je omgeving die je niet zelf uitkiest. Sterker nog, al die mensen hebben dezelfde behoeften als jij.
Iedereen vraagt om respect, waardering en medeleven, zoals je daar zelf om vraagt. Daarom gaf Jezus een gouden tip: ‘Behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden’.
De kunst van goede relaties
De kunst van goede relaties kun je op elk niveau beoefenen. Het is namelijk geen kwestie van voorkeur die bepaalt of je je kunt verbinden met anderen of niet, maar een zaak van het hart.
Onze voorkeuren zijn onevenwichtig, omdat ze bepaald worden door negatieve ervaringen of een slechte nachtrust. Ons hart daarentegen kan onafhankelijk van de ander van liefde overstromen.
Maar dan moet je wel weten wat genade is. Zolang je je nog veroordeeld voelt, zul je dat in je contacten overdragen door anderen te veroordelen. Want wat je in relaties tot uitdrukking brengt, zegt vooral iets over jezelf.
Wat leeft er in je hart als het om anderen gaat? Ben je de ander nog aan het beoordelen of hij of zij jouw respect en waardering waard is?
Door te denken in goed en fout bewegen we ons onder mensen als rechters. Maar oordeel schept afstand en leidt tot uitsluiting en in het ergste geval tot geweld. Als mensen een oordeel ervaren zullen ze zich namelijk schuldig voelen, zich schamen of boos worden, zodat ze zich willen rechtvaardigen, verdedigen of wreken.
Het classificeren en veroordelen van mensen schept dan ook voortdurend afstand en leidt tot de meest uiteenlopende conflicten.
Het tegenovergestelde, genade schenken, werkt vrede uit. Daar ligt in onze relaties de uitdaging!
Je hart gaat overstromen van liefde als je weet hoe geliefd je bent. Je kunt van anderen houden als je van jezelf houdt. Die genade schenkt Jezus je. Hij houdt onvoorwaardelijk van je, omdat Hij je zonden eens voor altijd vergeven heeft. Hij is het begin van elke vriendschap.
[Kader]
Oordeel zet mensen vast en schept afstand:
- Jij bent goed
- Jij bent slecht
- Jij bent normaal
- Jij bent abnormaal
- Jij bent intelligent
- Jij bent dom
- Jij bent schuldig
- Jij moet je schamen
- Jij bent net zoals die en die
[Kader]
Genade maakt mensen vrij en verbindt:
- Ik vergeef je
- Ik vind je kostbaar
- Ik geef om je
