100 Als de wereld op je afkomt: zet je raam open!
Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar als ik niet oppas krijg ik het behoorlijk benauwd van alles wat er op me af komt. De wereld komt heftig binnen, struikelend van crisis naar crisis, en niemand weet welke kant het op gaat. Hoe staan we daarin? Wat stelt ons gerust? Hoe houden we focus? (Leestijd 11 minuten)
Hoe moeten we de tijd waarin we leven duiden? Ik zou zeggen verwarrend, als we het woord krankzinnig te heftig vinden. De problemen die zich opstapelen zijn omvangrijker dan ooit, maar de onenigheid over mogelijke oplossingen neemt alleen maar toe. Intussen is iedereen het er wél weer over eens dat onze kinderen straks meer voor hun kiezen zullen krijgen dan wij. Onze welvaart heeft ons niet geholpen om te worden wie we wilden zijn, daarom raken we steeds meer verontrust en geërgerd.
Het is niet zo gek dat Greta Thunberg boos is. De natuur zucht en gromt en rommelt. Het weer wordt extremer. Sommige verschijnselen vertonen zich aan ons als een beangstigend schouwspel, zoals aardbevingen, overstromingen, vuurzeeën. Andere zijn minder zichtbaar, maar niet minder verontrustend: stikstof, fijnstof, virussen. De lucht is verziekt, het water ook. Ineens missen we bepaalde vogels, insecten en planten.
Veel mensen zijn boos. Terecht boos, want er is nog veel meer aan de hand. We zien toenemende armoede in de wijken. Met het aantal mensen dat in ons land momenteel van de voedselbank afhankelijk is kun je een stad als Maastricht vullen. Hier in Rotterdam schrik je van de zwervers op straat. Daklozen, vluchtelingen zonder status, mensen zonder naam.
Helaas zijn er veel mensen ván naam die geen koers in hun eigen leven weten te houden, laat staan in hun beleid. Leiders worden ze genoemd, maar ze kunnen zichzelf niet eens leiden. Ze leven van intimidatie, gesjoemel en machtsmisbruik. Mensen worden aan hun lot overgelaten. Kinderen krijgen niet het onderwijs waarmee ze een hoopvolle toekomst in kunnen stappen. Ouderen vereenzamen en kwijnen weg. De zorg wordt uitgehold. Ons welbevinden keldert, want onze persoonlijke rechtszekerheid staat onder druk en de vrijheid om ons leven in te richten zoals we zelf willen wordt bedreigd. Zelfs Pietje Bell wordt betutteld.
Gelukkig zien we ook bemoedigende en hartverwarmende ontwikkelingen. Er ontstaat in onze samenleving meer oog voor de diversiteit en originaliteit van mensen. In veel gezinnen en buurten leeft zorg voor elkaar. Generaties gaan beter met elkaar om. De natuur krijgt meer aandacht. Ons onderwijs hoort bij het beste ter wereld. Elke stad in ons land kent wel een of meer gemeenschappen waar mensen gevoed worden met de liefde van Jezus. En Koning Willem Alexander wenste ons ook dit jaar weer Gods zegen.
En dan de wetenschap! Wat kunnen we veel! Wetenschap weet een hoop, maar biedt ons bij nader inzien toch ook niet het uitzicht waar we op hopen. Het universum is gevuld met materie die zich niets van ons aantrekt, kunstmatige intelligentie drukt een koude washand in ons gezicht. De heilige drie-eenheid economie-globalisering-technologische vooruitgang is van zijn voetstuk gevallen. Groeiende welvaart is niet meer vanzelfsprekend. Onderlinge spanningen nemen wereldwijd toe. We worden opgeschrikt door groepen en individuen die hun gelijk opeisen met geweld. Aan onze deur kloppen de vluchtelingen aan, uit Oekraïne, maar ook uit landen waarvan we niet eens wisten dat daar oorlog was. Intussen is er een nieuwe wapenwedloop op gang gebracht, groter en grimmiger dan alle vorige. ‘De Bom’ van Doe Maar is weer gestegen in de Top 2000.
De wereld wordt steeds kleiner, alles raakt meer met elkaar verknoopt, wat verderop gebeurt voelen we hier. We schrikken van de prijzen in de supermarkt en op onze energierekening. Ons democratisch stelsel is veranderd in een doolhof waarin we verdwalen en vereenzamen. Epidemieën razen door de wereld en bereiken ons voordat we ze kunnen ontwijken. Het windt ons op, de meningen en protesten golven over elkaar heen, iedereen geeft elkaar de schuld. En op het schoolplein reageren onze kinderen met gillende agressie.
Hoe komen deze alarmerende berichten bij ons binnen? Onzekerheid, angst en zorgen knagen aan ons gemoed. En misschien hebben we ook wel persoonlijk pijn, leed of verdriet, verborgen of openlijk. Hoe belabberd de mentale gezondheid van veel Nederlanders ervoor staat was laatst nog voorpaginanieuws. Eén op de vier worstelt met mentale problemen, meldde een gerenommeerd onderzoeksinstituut. Met angst of depressie, paniekaanvallen, oververmoeidheid of ongeremd gedrag. Denk je eens in: één op de vier. Zet je buren op een rij en begin te tellen. Of selecteer een groep jongeren, zij tobben nog meer. Ik las dat veertig procent van de groep 18 tot 24-jarigen met psychische aandoeningen kampt. Dat is bijna de helft. Wandel een schoolgebouw binnen en laat het op je inwerken.
Ik vermoed dat deze verontrustende nationale gelukscrisis iets te maken heeft met het feit dat zes op de tien Nederlanders zegt niet meer religieus te zijn. Nog veel minder gaan er naar de kerk. Ik zie op zondagochtend meer hardlopers op straat dan kerkgangers. Geloof laat steeds meer mensen koud, er wordt lacherig over gedaan wanneer sommige voetballers hun geloof in kracht, schoonheid en wonderen terugvoeren op God. Met kerst zag ik dat hier en daar een poging werd gedaan om het cynisme af te schudden, maar het bleef bij een engeltje in de kerstboom of een kerststalletje met konijnen in het stro. Mensen willen misschien nog wel vertederd raken over een kind dat ons geboren is, maar een Zoon die ons gegeven is wijzen ze af. Ook Pasen betekent niets meer. The Passion gaat naar Harlingen.
Ik merk dat ik best moe en gedeprimeerd kan raken van alle geluiden en beelden die zich aan me opdringen. Waar haal ik de kracht vandaan om in alle tumult mijn geloof overeind te houden? Kan ik wel hoop koesteren en onverschrokken blijven? ‘Jij bent altijd zo opgewekt en overtuigd,’ zeggen mensen me. Ja, maar wat ik zie gebeuren raakt ook mij.
Achter alle verontrustende beelden en geluiden gaan krachten schuil die schijnbaar niet te beheersen zijn. Lang dachten we dat we ons spel van beschaafde welwillendheid met ze konden spelen, maar ze lachen ons vierkant uit en laten ons voor schut staan. Onze hybris, overmoed, was niet meer dan phusioo, een opgeblazen toestand. Niets geen beschaving, niks vooruitgang, ons geloof in de maakbaarheid van het leven loopt leeg als een ballon. 21st Century schizoid man – daar staat hij dan, onthutst en ontdaan van alle illusies.
Het is niet moeilijk om op al die kommer en kwel apocalyptische taal los te laten. De liefde verkilt, de duivel gaat rond als een briesende leeuw, dat soort clichés. Om vervolgens weer tot de orde van de dag over te gaan. Omdat het ons snel te veel wordt zijn we geneigd om onszelf van alle ellende te ontdoen door onze deuren en ramen te sluiten. Maar ik wil je wijzen op een man die zijn raam juist openzette.
Ik heb het over iemand die in minstens net zo’n verwarrende tijd leefde als wij. Ook hij zag vloedgolven van maatschappelijke verschuivingen over zich heen rollen. Tot vier keer toe maakte hij mee dat met bruut geweld een wereldrijk een ander wereldrijk onder de voet liep. Keer op keer andere machthebbers, ander beleid, anders denken, en telkens weer nieuwe vormen van corruptie, onderdrukking en terreur. Het was een onafgebroken uitbarsting van duistere krachten.
Historici zijn verbaasd over die razendsnelle omwentelingen in de oudheid, achtereenvolgens veroorzaakt door Assyriërs, Babyloniërs, Meden en Perzen. De wereld schudde op zijn grondvesten, maar de man die ik bedoel bleef onverstoorbaar zijn taken vervullen, dienstbaar aan het grote geheel. En al die tijd trok hij zich terug op zijn bovenverdieping, drie keer per dag. Daar opende hij zijn venster.
Ik bedoel natuurlijk Daniël. Hij is een voorbeeld voor me. Maar voor ik met hem verderga, moeten we eerst deze vraag beantwoorden: welk raam zetten wij eigenlijk open? Onze vensters zijn onze beeldschermen vol berichten van onheil. De tijdgeest eist daarmee onze aandacht op, om vervolgens onze gemoedstoestand in bezit te nemen. Daniël was op een andere berichtgeving aangesloten, daarom hield hij het vol in die snel wisselende tijdsgewrichten. En daarom ook kon hij telkens opnieuw van betekenis blijven voor anderen.
Ik zou wel een Daniël willen zijn, zo wakker en onverstoorbaar. Hoewel hij als banneling leefde in een vijandige wereld, bleef hij dienstbaar aan zijn omgeving. Hij wist de politiek, godsdienst en wetenschap van zijn tijd positief te beïnvloeden. En let eens op zijn privéleven. Hij was bepaald niet op safari toen hij voor de leeuwen werd gegooid, maar kijk eens hoe hij overeind bleef. Wat was zijn geheim? Dit: hij leefde bij een geopend raam. Dat raam bepaalde in welke richting hij dacht en droomde en geloofde.
Daniël hield zijn venster geopend in de richting van Jeruzalem. Die stad was zijn referentiepunt, daar haalde hij zijn inspiratie vandaan. Jeruzalem was namelijk de plaats waar hij thuishoorde. Daar had God gesproken en daar stemde hij dan ook zijn aandacht op af. Niet dat de beelden die hij van deze stad voor zich zag allemaal even geruststellend waren. Jeruzalem was verwoest, hij was er ver vandaan, een verandering in de situatie leek onhaalbaar. Maar in zijn hart verbleef hij daar waar hij wist dat God met het herstel van alle dingen zou komen. Wat God gesproken had zou gebeuren, daar was hij zeker van, dus richtte hij daar zijn focus op. Bij zijn geopende raam kon hij dromen en zijn voorstellingsvermogen voeden met beelden van een hoopvolle toekomst voor zijn volk en voor heel de wereld. Hier kreeg hij ook ingefluisterd hoe God over hem dacht (omdat God in het grote geheel altijd ons kleine, kwetsbare leven ziet), zodat hij voor zich kon zien hoe hij in Gods plannen zou passen.
Bij het venster dat hem aansloot op Gods vergezichten vond Daniël de verankering waarmee hij kon standhouden in het tumult van een wereld die van crisis naar crisis tuimelde.
In een vergelijkbaar crisistijdperk zijn wij aangeland. En het zal nog erger worden. Je kunt net als Habakuk je toren beklimmen om uit te kijken naar wat de toekomst ons zal brengen, maar je zult net als deze profeet te horen krijgen dat dit nog niets is in vergelijking met wat er nog gaat komen. (Ik verbaas me altijd weer over de rauwe werkelijkheidszin in de Bijbel.) In het boek Daniël lezen we dat God tijden heeft vastgesteld waarin overtredingen, zonden en wangedrag moeten rijpen om tot een einde gebracht te worden. Met dat soort processen blijven we te maken krijgen, de wereld is nog lang niet uitgeraasd. Dat gegeven kan ons beangstigen. Daarom is het belangrijk dat we ons afvragen op welke informatiebron wij zijn aangesloten.
We mogen ons de eeuwige gerechtigheid voor ogen stellen die God brengt, lezen we in Daniël 9 vers 24. God zal alles rechtzetten, dat is de belofte die in de Bijbel besloten ligt. (Ik verbaas me nog meer over de beelden van een hoopvolle toekomst in de Bijbel.) Dat was ook de boodschap van Habakuk. Hij moest van zijn toren af komen en opschrijven dat de rechtvaardige zal leven door geloof. Op grote borden moest hij dat schrijven, zodat iedereen het in het voorbijgaan kon lezen. Ik ben hetzelfde gaan doen, lang geleden al: ook van die platen gaan maken die oproepen om te geloven. En ik ben zelf de eerste die het leest, omdat ik die boodschap nodig heb.
Daniël en Habakuk waren allebei profeten in ballingschap. De stammen van Israël waren weggevoerd uit hun vaderland en leefden honderden kilometers verderop in een wereld die niet de hunne was. Dat lijkt op onze situatie, want ook onze christengemeenschappen leven in een soort ballingschap, in Nederland tenminste, als kleine minderheden die genegeerd worden in een wereld waarin we toch al niet thuis zijn, al delen we lief en leed. Dat maakt voor ons de boodschap van deze profeten relevant, en ook hun voorbeeld om stand te houden.
Hoe kan ik volhouden in spannende tijden? Door net als Daniël een venster te openen en regelmatig als de klok mijn oog te oefenen om met God mee te kijken naar zijn alles overstijgende visie op de wereld en op mijn plek daarin. Hij helpt me om een andere realiteit voor me te zien.
Daarom hebben we onze verbeelding gekregen: om alles anders te zien. Crisis op crisis? Jesaja zei dat Jezus werd geboren zodat wij de lasten van de wereld niet hoeven te dragen. De heerschappij rust op zijn schouders.
Alles zal anders worden, voor de wereld, voor ons, voor onze kinderen. Probeer je eens in te denken. Een wereld die beheerst wordt door de woorden van Jezus. Een samenleving zonder veroordeling. Mensen die van elkaar houden en voor elkaar zorgen. Vijanden die hun vijanden liefhebben, zodat er geen vijanden meer zijn. Study war no more.
Ik ben hoopvol over de toekomst, maar niet met het optimisme van mensen die menen dat ze alles naar hun hand kunnen zetten. We hebben een andere hand nodig. Zien we Gods vingerafdrukken?
Het raam openzetten is zo simpel dat het eenvoudig in onze dagelijkse routine past. Het biedt onvoorziene vergezichten. Tegelijkertijd plaatst het ons in een bijzondere aandacht. Bij het open venster waait een zachte wind, een intieme fluistering. Op zeker moment zal je horen hoe geliefd je bent. Dat geeft je een gevoel van eeuwigheidswaarde en maakt wonderlijk genoeg ook het dagelijks leven dragelijk. En op den duur geeft het je het vermogen om in de kleine dagelijkse dingen liefde te brengen.
Ik maak er veel gebruik van, vind rust en nieuwe moed in die momenten. Het is praten, bidden, danken. En stil zijn, luisteren, kijken.
Er klinkt een geluid dat ons vanuit de toekomst wil bereiken, vergezeld van beelden die scherpgesteld willen worden. Niet op ons netvlies, maar in ons hart, waar ons leven ontspringt. Laten we van ons hart een open venster maken, zodat we het leven zullen leven dat God ons gunt.
Graag geef ik je een paar bijbelteksten mee uit Daniël om voor jezelf een visie te ontwikkelen waaruit je moed kunt putten voor een nieuw jaar. De eerste is een visie op de wereld. De tweede een visie op Jezus. De derde een visie op jezelf (voor Daniël mag je je eigen naam invullen).
1
Geprezen zij de naam van God
Van eeuwigheid tot eeuwigheid
Hij verandert tijden en uren
En het licht woont bij Hem…
Daniël 2:21-22
2
In mijn nachtelijke visioenen zag ik dat er met de wolken van de hemel iemand kwam die eruit zag als een mens. Zijn heerschappij was een eeuwige heerschappij die nooit ten einde zou komen, zijn koningschap zou nooit te gronde gaan…
Daniël 7:13-14
3
Je bent zeer geliefd
Daniël, geliefde man
Wees niet bang, geliefde man
Vrede zij met je
Wees sterk, wees sterk!
Daniël 9:23, 10:11 en 19
Nieuwsbrief Willem en Marian de Vink, 28 december 2022
Het schilderij hierboven maakte ik in 1972. Het is indertijd bij ons thuis ‘Daniël’ gaan heten. Jarenlang hing het boven de stoel waar mijn moeder elke dag voor haar kinderen bad.
Bekijk ook mijn video Daniël.
Mijn boek Hemelmomenten helpt je om te leven vanuit de toekomst.
