95 Creativiteit in de kerk?
Interview CVandaag, juni 2022 – Kunstenaar hoopt dat creatieve christenen tot bloei komen: “De kerk worstelt er al eeuwen mee.”
“Als wat ik deed niet paste binnen de structuur van de kerk, dan hoefde het niet meer.” Willem de Vink is al vijftig jaar bezig met tekenen, schrijven en preken. Hij is een echte maker en houdt van het creatieve proces. Volgens de kunstenaar heeft creativiteit in de kerk niet altijd de plaats en ruimte gekregen die het verdient. Met zijn boek In het hoofd van de maker wil hij een inkijkje geven in wat er allemaal in zijn creatieve brein schuilgaat. Ook is hij door het boek heen aan het tekenen geslagen en dus staat het vol schitterende kunstwerken.
“Het boek is een soort erfenis van mijn ervaringen”, begint Willem zijn verhaal. “Eigenlijk is het ook een heel gek boek. Want ik heb dus helemaal niet aan het commerciële aspect ervan gedacht. Maar alles wat ik kwijt wilde over creativiteit heb ik erin gestopt. Ik hoop dat tekenaars, schrijvers en sprekers er iets aan hebben, maar het is niet zo dat het alleen voor hen geschreven is. Ik geloof dat iedereen creatief is namelijk.”
Als iedereen creatief is dan zouden de kwaliteiten van Willem des te meer gewaardeerd moeten worden in de kerk toch? Helaas blijkt dat in de praktijk niet altijd zo te zijn. “Ik voel me niet veroordeeld of zo, maar wat ik wel gezien heb is dat ik ingezet word als ik ergens voor gebruikt kan worden. En anders niet. Ik zou dat begrijpen als de kerk een organisatie was geweest. Je hebt iets te geven wat de kwaliteit en de communicatie van de kerk versterkt, en als dat niet past dan hoeft het niet meer, dan mag je gewoon weer in de kerkbanken gaan zitten. Maar creativiteit is nou juist iets wat alle kanten op wil. Het wil kunnen stromen, net als water. Als je dat dus in een bepaalde mal gaat gieten, in een organisatiestructuur binnen een instituut, dan verlies je dus bij voorbaat de kracht die er in creativiteit zit.”
Worsteling
Daarmee beperkt de kerk zichzelf volgens Willem. “Als je het woord creativiteit heel breed doortrekt dan is een ander woord voor creativiteit ‘geest’. Ik zie dat er soms een doorbraak is van creativiteit en van Gods Geest binnen de kerk, dat mondt dan uit in iets wat we opwekking noemen. De kerk bloeit en er komt wat tot leven. Dat moet dan vervolgens weer georganiseerd en gestructureerd worden en dan slaat het weer dood. De kerk worstelt daar al eeuwen mee en ik ben dat in mijn persoonlijk leven dus ook tegen gekomen. Als wat ik deed niet paste binnen de structuur van de kerk dan hoefde het niet meer.”
De kunstenaar vervolgt. “De kracht van de Geest zit in ieder mens, creativiteit zit in iedereen. Dus je stopt mensen niet in een hoekje, maar dat gebeurt wel veel. ‘Oh je bent creatief? Dan mag jij op woensdagmiddag creatief doen in onze kerk.’ Creativiteit staat gewoon niet op de kerkagenda. Creativiteit is communicatie en dat maakt 90 procent uit van het hele kerk zijn met elkaar, het organiseren ervan is slechts de overige tien procent. De Bijbel spreekt erover dat ‘God Geest uitgestort zal worden over alle vlees’ en op alle soorten mensen, ik zie daar in de kerk maar weinig van terug.”
De tekenaar bedoelt daar niet eens zozeer de charismatische gaven mee die we ook in de Bijbel terugvinden. “Ik heb het dan vooral over de ruimte en veiligheid om in een warme atmosfeer jezelf te durven uiten. Daar begint creativiteit. Er zit heel veel oordeel in de kerk: ‘Doe je het wel zoals wij het willen? Doe je het wel goed?’ Nou dan slaan creatieve mensen dicht, want ze geven zichzelf. Je uit jezelf. Als dat niet gewaardeerd maar afgehouden wordt dan heb je het gevoel dat je persoonlijk afgewezen wordt, en dat is altijd pijnlijk.”
Rijp
Toch wil Willem geen slachtofferrol aannemen. “Zoiets is heel leerzaam voor een mens. Je leert om oordeel, veroordeling en pijn los te laten. Zodat je je daar niet afhankelijk van maakt. Dat heb ik geleerd, daar schrijf ik over in mijn boek. Ik ben nu moedig genoeg om mijn creativiteit gestalte te geven, ook al zeggen mensen soms dat het even niet hoeft. Helaas zijn er wel veel mensen die met angst en pijn leven. Dat is funest voor creativiteit.”
Volgens de kunstenaar moeten christenen hun angsten dan ook overwinnen. “Hoe je dat doet? Het besef dat je echt geliefd bent door God moet dieper doordringen. Dit kan je vrijzetten om jezelf te uiten. ‘Volmaakte liefde drijft de angst uit’, leert Johannes ons. Als je weet hoe geliefd je bent dan kun je jezelf geven en kan die creativiteit ook stromen. Je zou ook kunnen zeggen dat je het kunt oefenen en dat je het elke dag moet doen, maar dan zit daaronder wel een geestesgesteldheid die ruimte geeft aan wat er in je zit.
Talent
Het minste wat ik kan doen, en dat zie ik ook als mijn levenstaak, is inspireren. Ik kan niet structuren van eeuwen veranderen. Maar wat ik kán doen is mensen op ideeën brengen. Dat doe ik dus door in mijn boek te vertellen wat er zich allemaal in mijn hoofd heeft afgespeeld en waar ik tegenaan ben gelopen. Ik kan daarin een voorbeeld zijn op mijn gebied. Maar een beweging van verandering creëren, dat is weer heel iets anders. De tijd moet daar rijp voor worden en er moet misschien eerst een soort wanhoop in de kerk ontstaan die er nog niet is. Daarnaast denk ik dat er een hele sterke focus op Jezus moet komen te liggen, Hij maakt ons vrij van de angst om tevoorschijn te komen.”
Waar laat Willem zichzelf door inspireren? “In musea kan ik door verschillende vormen van creativiteit geïnspireerd raken, ook door hele duistere kunst. Ik weet dan: God is het Licht. In de kerk kan ik ontroerd raken door muziek, dat zullen meer mensen hebben. Maar het jammere is dat de kerk vaak dus alleen maar muziek aan te bieden heeft qua creativiteit, terwijl er zoveel andere dingen zijn. Ook de aanwezigheid van een zwerver in de kerk kan mij bijvoorbeeld inspireren. Dan denk ik: Wat mooi dat die kleur hier aanwezig is. Zoiets trekt mij aan.”
Willem heeft een grote innerlijke gevoelswereld en die weet hij ook goed tot uiting te brengen door zijn kunstwerken heen. “Ik ben mij altijd al heel bewust van wat er om mij heen gebeurt. Ik wijt dat vaak aan het feit dat ik mij thuis heel erg op mijn ouders moest inleven, want die hadden altijd ruzie. Je moest altijd afgestemd zijn op wat je wel of niet kon maken. Dus er is bij mij een soort ingesleten gevoeligheid, of een talent zou je kunnen zeggen, om te kunnen ontdekken wat er bij mensen speelt. Daarom kan ik ook gemakkelijk gezichten en uitdrukkingen tekenen, dat krijg je dan mee. Zo heeft iedereen een geschiedenis en kun je je daarin creatief ontwikkelen.”
Zo richt de kunstenaar zich nu samen met zijn vrouw op een nieuwe tak van kunst. “We hebben een uitdaging gevonden in het schilderen. Beeld is zo krachtig. Het is een nieuw vak en een nieuwe techniek voor ons. Dat kost dus wel een paar jaar. Uiteindelijk willen we daarin ook weer iets gaan uitdragen van het evangelie en de Bijbel. Wat is de betekenis van oude verhalen en hoe breng je dat over op mensen nu? Kortom, er zit nog veel meer creativiteit in ons verscholen.”
Interview in CIP, mei 2022, door Patrick Goede.
