Makoto Fujimura – De tranen van Jezus
Nemen wij de tijd?
De Japans-Amerikaanse kunstenaar Makoto Fujimura (geboren in 1960) wil in wat hij ‘slow art’ noemt mensen leren om in alle rust verborgen schoonheid in zich op te nemen. In zijn boek Art+Faith: A Theology of Making uit 2020 beschrijft hij hoe kunst kan helen. Kunst kan de tijdgeest waarin de vraag naar de zin van het leven onbeantwoord blijft omdat alles gericht is op efficiëntie een halt toe roepen. Onze zintuigen kunnen door middel van kunst afgestemd worden op wat ertoe doet, als we de tijd nemen om onszelf los te laten. Als we leren ontvangen en geven.
De wereld is druk genoeg. Ook kunst probeert met veel geweld onze aandacht op te eisen. Fujimura zoekt juist verstilling om mensen te raken. Hij heeft een stijl ontwikkeld waarin minimalisme en traditionele Japanse kunstvormen samengebracht worden. Daarbij heeft hij speciale aandacht voor verborgenheid, dubbelzinnigheid en schoonheid. Hij vertelt dat je zijn beelden op een gevoelsmatige, geduldige manier in je op moet nemen, omdat hij ze ook zo heeft opgebouwd.
Fujimura probeert in zijn werkwijze te mediteren op hoe God schept en transformeert en hoe Hij ons daarmee verrast. ‘Het is niet zo dat het evangelie ons in een flits in orde maakt,’ zegt hij. ‘Dat alles ons nu voortaan gladjes en succesvol af gaat. Nee, we komen nog van alles tegen. Want we weten niet voor wat voor leven in wat voor wereld we klaargemaakt worden. God herstelt niet alleen, Hij vernieuwt en verandert zelfs wat we verlangen, tot ver voorbij wat we durfden te vragen of ons probeerden voor te stellen.’
Om zijn unieke stijl te ontwikkelen bekwaamde Fujimura zich gedurende zes jaar in Tokyo in de traditionele Japanse schilderkunst nihonga. Hij werkt op grote vellen zelf geschept papier, met zelf geprepareerde pigmenten op waterbasis. Zijn vloeiende vormen brengt hij laag voor laag aan. Dat vraagt om lange droogtijden en dus om veel geduld. Zijn schilderijen hebben op het eerste gezicht veel weg van abstract expressionisme, maar zelf vindt hij dat het daar weinig mee van doen heeft. Hij beschouwt zijn werk juist als een representatie van de werkelijkheid. Het is de bedoeling dat je er in alle rust een verbinding mee aangaat. Dan zal je er steeds meer in zien, steeds weer iets anders, zegt hij.
Alles wat Fujimura aanbiedt vraagt om zorgvuldige aandacht. In dit schilderij, onderdeel uit de Soliloquy-serie ‘Charis Kairos’, heeft Fujimura gemediteerd op de tranen van Jezus. Hij noemt dit het meest diepgaande gedeelte in de Bijbel. In Johannes 11 lezen we dat Jezus bleef wachten tot de tranen kwamen. Maar toen de tijd rijp was, verbond Hij zich onvoorwaardelijk met het verdriet van zijn vrienden: ‘Jezus huilde’. Je ziet de vloeibare rijkdom van deze emotionele verbinding in dit schilderij.
Ik herken in Fujimura’s benadering het besef dat God ruimhartig geeft en daar de tijd voor neemt. Zijn kunst helpt ons om te leren ontvangen wat God overvloedig aan ons wil geven. Het draagt iets over van Gods bewogenheid met ons. Wij ervaren schoonheid vaak in de dingen die we niet direct kunnen plaatsen. Ook Gods goedheid is vaak mysterieus. Toch kunnen we ons erover verwonderen. Vooral wanneer de tijd verstrijkt zien we er steeds meer van terug. Jezus spreekt niet voor niets zo vaak over vrucht die langzaam rijpt. We moeten de tijd nemen om al het goede dat God ons geeft in ons op te nemen en onszelf oefenen om er opmerkzaam voor te zijn. Kijken wordt zo een weldaad, aangeboden zonder druk, als genade.
Makoto Fujimura (1960), Charis Kairos (The tears of Christ), 2008, mineralen in water op geschept papier, 200 x 162,5 cm, privébezit.
Doorlezen: Psalm 1; Psalm 131; Johannes 11.
Willem de Vink
