Michelangelo Buonarroti – Crucifix
De naakte onschuld
Ja, dit werk is van de grote Michelangelo. De beroemde Michelangelo Buonarroti van de plafondschilderingen in de Sint Pieter in het Vaticaan (waarop je het bekende detail kunt zien van een gespierde God die zijn hand uitstrekt naar de hand van de even gespierde mens) en het witmarmeren Davidbeeld in Florence (je weet wel: die glimmende superman met zijn zelfverzekerde blik en zijn grote handen), deze Michelangelo dus, was zeventien jaar oud toen hij dit houten beeldje maakte. En wat een onschuld heeft hij erin weten te leggen. Michelangelo beeldde Jezus uit aan het kruis, naakt en fragiel in zijn onschuld, overgeleverd aan het kwaad.
Het kwaad zit in ieder mens, zeggen ze. Maar het zat niet in Jezus – daarom kon Hij het kwaad ontmaskeren en overwinnen. Daar aan het kruis werd duidelijk waar het kwaad vandaan komt. Ieder mens begeert wel iets van een ander. Maar zodra hij dat grijpt, laadt hij schuld op zich. Die schuld wil hij kwijt en dat doet hij door iemand anders te beschuldigen. Maar die ander beschuldigt ook weer iemand anders. Zo ontstaat er een spiraal van rancune, boosheid, wraak, geweld en vernietiging.
We zijn altijd op zoek naar een zondebok om onze schuld op af te wentelen, iemand die we kunnen veroordelen, zodat alles weer in orde lijkt. Dat zag je ook gebeuren met Jezus: eerst werd Hij toegejuicht, maar even later beschuldigd en veroordeeld. Zo kwam Hij in dezelfde spiraal terecht waarin alle mensen gevangen zitten. We blijven onszelf en elkaar veroordelen. Niemand ontkomt daaraan.
Of toch wel. Want Jezus bracht die desastreuse gewoonte niet alleen aan het licht, Hij doorbrak hem ook, als eerste en enige. Jezus was namelijk een zondebok zonder zonde. Daarom werd Hij onterecht beschuldigd en veroordeeld. Met zijn kruisiging ontmaskerde Hij het kwaad. Hij bracht Satans bedoelingen aan het licht: mensen aanklagen en uit de weg ruimen. Jezus noemt Satan de mensenmoordenaar, en ook de bron van alle leugen. Satan sleurt mensen mee in een leugen als ze elkaar veroordelen. Maar het kwaad mag dan welig tieren, sinds het kruis heeft de Boze geen recht van spreken meer. Aan het kruis werd de veroordeling veroordeeld, toen Jezus een onrechtvaardig vonnis onderging door als enige onschuldige vrijwillig de schuld van alle mensen op zich te nemen en daaraan te sterven. Sindsdien zet de naakte onschuld van Jezus elk kwaad te kijk.
‘Hij heeft de heerschappijen en de machten ontwapend, hen openlijk aan de kaak gesteld en over hen getriomfeerd door het kruis’, horen we Paulus in zijn brief aan de Kolossenzen zeggen. Jezus kwam dat doen door zelf een zondebok te worden. Dé zondebok, de laatste zondebok. Daarom kan Hij zeggen dat we elkaar lief moeten hebben, zelfs onze vijanden, totdat er geen vijanden meer zijn.
Michelangelo moet ook iets begrepen hebben van de unieke betekenis van Jezus, misschien al op jonge leeftijd. Anders maak je geen Christusbeeld met zo’n zachtmoedige uitstraling. Terwijl je ernaar kijkt hoor je de woorden van Paulus: ‘Er is in Jezus geen veroordeling.’
Michelangelo Buonarroti (1475-1564): Crucifix, 1492, hout, 142 x 134 cm, Santo Spirito, Florence.
Lees ook: Johannes 8:44; 2 Korintiërs 5:21; Kolossenzen 2:15; Johannes 1:19; Romeinen 8:1.
Willem de Vink
