Alice Neel – Margaret Evans zwanger
Elk mensenleven begint met één enkele moeder
Alice Neel wordt beschouwd als een van de belangrijkste Amerikaanse portretschilders van de vorige eeuw. Ze bracht het grootste deel van haar werkzame leven door in New York. Daar schilderde ze vooral mensen uit de periferie van de samenleving. Ze ving haar modellen in trefzekere lijnen en bracht ze tot leven met losjes over elkaar gelegde kleurvlakken. Met haar werk gaf de kunstenares vorm en stem aan verdrukte groepen mensen. Door waarachtigheid te zoeken, wilde ze de toeschouwer bevrijden uit mogelijke vooroordelen.
Neel is virtuoos in het weergeven van karakters. Ze zoekt net zo lang tot ze weet welke indruk van haar model ze moet weergeven. Ze kletst wat en wacht en kijkt tot het lichaam gaat spreken. Dan beeldt ze uit ‘wat het in de wereld geworden is en welke weerstand er is opgebouwd,’ zoals ze zelf zegt. Ze legt de waarheid van de ziel bloot die door het lichaam heen spreekt. Dat maakt haar afbeeldingen ontwapenend eerlijk, maar ook ongemakkelijk om naar te kijken. Want willen we die onthullingen wel zien? Toch fascineren de portretten, omdat haar werkwijze uitnodigt om mededogen te hebben. Haar schilderijen wekken liefde op voor elk onvolmaakt, door-en-door menselijk lichaam en voor elke authentieke, doorleefde gezichtsuitdrukking.
Op dit schilderij zien we een vrouw die hoogzwanger is. Ze draagt een tweeling. De foetussen zitten verborgen in een prachtig lichaam, dat maar met moeite door de moeder op de kleine stoel in evenwicht gehouden kan worden. Er krult een lachje om haar mond, terwijl ze ons met grote, glanzende ogen aankijkt. Haar gezicht gloeit van trots dat ze haar kinderen mag voortbrengen, maar er schemert ook onzekerheid in door, de wankele hoop die elke moeder ervaart als ze denkt aan de toekomst van haar kroost.
Kijk nog eens naar deze moeder. Hier draagt een vrouw een kind, haar lichaam is erdoor vervormd. Omdat elke vrouw op deze manier haar kind draagt, vertegenwoordigt ze alle hoogzwangere vrouwen. Sterker nog, ze vertegenwoordigt in zekere zin alle mensen, omdat elk mens uit zo’n zwanger lichaam geboren wordt. Het is wonderlijk om te bedenken dat elk menselijk individu dat op aarde rondloopt of heeft rondgelopen ooit uit het zwangere lichaam van een vrouw geboren werd.
Dit schilderij vertelt een klein en intiem verhaal, het verhaal van een jonge vrouw die in haar lichaam een tweeling draagt en daar wisselende gevoelens bij heeft. Het vertelt ook een groot verhaal, het veelomvattende verhaal van alle mensen. Ik zie Eva in dit portret, de moeder die het leven ontsloot voor alle mensen. Ik zie ook Maria, de moeder die de eerstgeborene van een heel nieuw soort mensen ter wereld zou brengen. Het is wonderlijk om te bedenken dat Jezus’ leven net als dat van ons begon in de buik van een moeder. Het lichaam van Maria werd net zo door Hem vervormd als het lichaam van Margaret Evans door haar tweeling. Ze zal ook met net zulke ogen de toekomst van haar kind in gekeken hebben.
Zonder dat ze het misschien heeft gezocht, vertelt Alice Neel een verhaal dat tot ver voorbij de omlijsting van haar schilderij reikt. God begint graag klein, met iets dat niet veel voor lijkt te stellen, maar wat tot een middelpunt wordt waar alles omheen draait. Hij schept een Mens waar heel de kosmos omheen wordt geweven. Hij geeft een Kind waar alle mensen zich naar zullen voegen. Dat kind werd geboren uit een vrouw zoals Margaret Evans.
Alice Neel (1900-1984): Margaret Evans, 1978, olieverf op doek, 146,7 × 97,8 cm, Institute of Contemporary Art, Boston.
Doorlezen: Genesis 3:20; Lucas 1:28-35, 2:4-20.
Willem de Vink
