Antonio Ciseri – Zie de Mens
Die Ene die voor iedereen kan instaan
God is op zoek naar één mens die kan instaan voor alle mensen – maar als Hij die niet vindt, komt Hij zelf als mens. Dat is in één zin de strekking van de Bijbel. Het krioelt in de Bijbel van mensen die proberen te leven zoals God het wil, of zoals ze denken dat God het wil, maar geen van allen weten ze hoe dat precies moet. Geen van allen voldoet. Iedereen eet en drinkt en sterft, zonder in aanmerking te komen voor Gods plan met die ene mens. Adam niet, Noach niet, Abraham niet, Job niet, Mozes niet en geen van de uitschieters die er in positieve zin uitspringen. Niemand.
Hoe lost God dit dilemma op? Door zelf te komen. God kwam zelf als Mens, als Jezus. Jesaja had het al gezegd: ‘Hij bracht op eigen kracht redding.’ Jezus was uniek, Hij was zonder zonde, daarom kon Hij voor iedereen instaan die wel gezondigd had. Hij deed dat door zijn leven te geven. Het was de perfecte ruil: Hij het oordeel, wij de genade, Hij de vloek, wij de zegen, Hij de straf, wij de vrijspraak, Hij de dood, wij het leven. Zo stond Hij voor iedereen in.
Je ziet die ruil langzaam gestalte krijgen op het mozaïekterras van het paleis van de Romeinse prefect Pontius Pilatus. De man die het vonnis moet voltrekken zegt tot drie keer toe dat hij dat niet kan, omdat hij geen schuld vindt in deze mens. Hij erkent Jezus publiekelijk als een mens zoals een mens zou moeten zijn met de woorden: ‘Zie de Mens’.
Maar dan veroordeelt Pilatus Jezus alsnog. Barabbas, die al veroordeeld was, wordt vrijgelaten in ruil voor Jezus. Zo begint de ruil die God altijd al heeft gewild. Barabbas is de eerste, wij zijn de volgende die mogen genieten van wat Jezus heeft aangeboden. Hij gaf zichzelf, zijn leven, in ruil voor ons.
We zien hier een schilderij dat die dramatische gebeurtenis haarscherp weergeeft. Jezus wordt als een verdachte tentoongesteld, handen gebonden, kleding losgetrokken om Hem te vernederen. De hofhouding kijkt toe. Pilatus’ vrouw heeft nog gezegd dat hij zich niet met die man moest bemoeien, ze had over Hem gedroomd. Maar onder de balustrade staat een volksmassa te joelen dat ze van Jezus af willen. Zelfs op de daken doen ze mee. ‘Kruisig Hem!’ Dus zal Pilatus het doodsvonnis tekenen.
Het doek Ecce Homo werd in 1871 besteld door de Italiaanse regering. Het lijkt wel een filmscene waar we naar kijken. Maar camera’s waren er nog niet toen Antonio Ciseri dit schilderij maakte. Het is zijn bekendste, meest indrukwekkende werk. De kunstenaar groeide op in Zwitserland, begin negentiende eeuw. Als tiener verhuisde hij met zijn ouders naar Florence, waar hij opgeleid werd tot kunstschilder in de traditie van de romantiek. Na zijn opleiding ontwikkelde hij een steeds realistischer stijl. Hij startte een privé schilderschool waarin hij zijn visie overdroeg op jonge Italiaanse schilderstalenten. Tegelijkertijd vond hij aansluiting bij de Toscaanse puristen, die terug wilden naar de oude meesters van voor de Renaissance, net zoals de nazareners dat wilden in Duitsland en de prerafaelieten in Engeland.
Dit schilderij herinnert me eraan dat mensen die ene Mens van begin af aan hebben afgewezen. Maar dat wie Hem aannemen, Gods kinderen zullen zijn, zoals Hij dat is. Dat is mogelijk geworden omdat Hij met hen heeft geruild.
‘Zie de mens.’ Ik blijf kijken, want het lijkt alsof dit schilderij me meer wil vertellen dan wat het me op het eerste gezicht laat zien. Ik kijk en kijk en zie hoe Jezus tussen de pilaren los komt van alles om Hem heen. Ik raak ervan doordrongen dat Gods plan met Jezus nog een vervolg zal krijgen, waarin iedereen die in Hem gelooft betrokken zal zijn. De ruil die hier werd voltrokken is nog lang niet uitgewerkt, daarom blijf ik naar Jezus kijken.
Antonio Ciseri (1821-1891): Ecce Homo (Zie de Mens), omstreeks 1880, olieverf op doek, 292 x 380 cm, Gallery of Modern Art, Palazzo Pitti, Florence.
Doorlezen: Jesaja 59:16; Johannes 11:50-51, 18:33-19:16; Jesaja 53; 2 Korintiërs 5:18; Hebreeën 2:8-15, Johannes 1:11-13.
Willem de Vink
