James Tissot – Jezus alleen op de berg
Het geheim van bidden
English Ik ben geen bergbeklimmer, maar ik heb wel de neiging om waar ik ook ben het hoogste punt op te zoeken. Als kind al wilde ik in Utrecht de Domtoren op en nu ik in Rotterdam woon bezoek ik graag de hoogste verdiepingen van de aanzwellende hoogbouw. Het is alsof ik daarboven vrijer ben dan beneden, alsof ik verder kan kijken, niet alleen vanwege het vogelperspectief, maar ook in mijn gedachten. Ik kom los van de aarde, bidden gaat me gemakkelijker af. In de diepte is bidden roepen, in de hoogte word ik tot stilte gebracht.
Dezelfde drang om op hoger gelegen plaatsen de stilte op te zoeken meen ik ook bij Jezus terug te zien. Hij zocht de bergen op om te kunnen bidden, lees ik in de Bijbel. We vinden daar een prachtige illustratie van die de kunstschilder James Tissot maakte.
Tissot groeide op in Frankrijk als Jacques Tissot. Hij werkte en exposeerde in Parijs, later in Londen (waar hij James werd) en toen weer in Parijs. In het tijdvak waarin veel kunstenaars de romantiek loslieten en gingen experimenteren met impressionisme, bleef Tissot in zijn werk meer verwant met het naturalisme van de prerafaëlieten. Hij schilderde het mondaine leven in Parijs en Londen en liet zich alles welgevallen wat een succesvol kunstenaar toevalt, totdat hij zichzelf als christen een strakke discipline op ging leggen. Vanaf 1885 wijdde hij zich volledig aan het visualiseren van het leven van Jezus, wat na acht jaar 350 platen op zou leveren. Daarna ging hij verder met het Oude Testament.
Om alles zo natuurgetrouw mogelijk vast te leggen ondernam Tissot studiereizen naar Egypte, Syrië en Israël (dat toen nog Palestina heette). Zijn verhalende kunst in waterverf en gouache geeft dan ook veel goed gedocumenteerde informatie. Af en toe verrast hij ons ook met bijzondere interpretaties. De kruisigingsscene schilderde hij bijvoorbeeld vanuit het gezichtspunt van de gekruisigde. Maar terwijl die plaat een enorm druk tafereel weergeeft, is de schildering van Jezus op de berg juist heel ingetogen van opzet. We zien een berg waarin een trap is uitgehakt, een lucht met een maansikkel en sterren en Jezus in kleding waar het maanlicht doorheen valt. De oplichtende figuur doet denken aan een scene op een andere berg waar Jezus voor de ogen van zijn discipelen werd verheerlijkt in net zulk stralend licht. Hier op deze plek zijn de leerlingen echter niet aanwezig; de evangelieschrijvers benadrukken juist dat Jezus alleen was.
Kijken we nog eens goed, dan zien we dat de trap die in de berg is uitgehakt niet naar het hoogste punt leidt, maar naar de opening van een rotsgraf. In Israël werden wel graven in rotsen uitgehakt, ze werden soms ook van deuren en sluitstenen voorzien, maar dat hier zo hoog een graf wordt aangetroffen is wel uitzonderlijk. Misschien heeft de schilder willen zeggen dat Jezus zich op een hooggelegen plaats in gebed oefende om voorbij het graf te kijken, door zich over te geven aan zijn hemelse Vader. Het graf onder zijn voeten, de armen in overgave uitgespreid, zijn gedaante in stralend licht – we zien hier warempel een vooruitblik op Jezus die uit de dood zal opstaan.
Nu ik erover nadenk: eigenlijk is dat ook het geheim van bidden. Dat we ons verbinden met iets dat in de toekomst ligt. Met de hoop die voor ons ligt. Met onze opstanding. Het is een vergezicht dat we alleen in gebed voor ons kunnen zien. Jezus is ons voorgegaan de berg op die ons dat uitzicht biedt. We zouden vaker zo’n berg moeten beklimmen, helemaal alleen, om bij de Vader te zijn en met Hem mee te kijken. Het hoogste punt opzoeken om het verst te kijken. Zo komt de heerlijke toekomst die onze hemelse Vader voor ons in gedachten heeft nu al naar ons toe en gaan we stralen, net als Jezus hier op deze plaat.
James Tissot (1836-1902), Jezus gaat alleen de berg op om te bidden, rond 1887, dekkende waterverf op papier, 28,9 x 15,9 cm, Brooklyn Museum, New York.
Doorlezen: Matteüs 14:23; Matteüs 17:1-9; Matteüs 6:9-13; Filippenzen 3:20-21; Kolossenzen 1:12-14.
Willem de Vink
