34 Hoe genade werkt in relaties
Ben je het ermee eens dat ons levensgeluk grotendeels afhangt van relaties, van goede relaties? Zou je willen dat zulke relaties je diepste behoeften vervullen? Het is mogelijk om liefdevol met de ander om te gaan zonder de waarheid geweld aan te doen. Het is mogelijk om eerlijk met de ander te communiceren zonder hem of haar te veroordelen. Het is mogelijk om de ander te verrijken zonder zelf tekort te komen …
Hoe genade werkt in relaties
Genade werkt in relaties. Dat is niet zomaar een kreet. We bedoelen dat je genade voor je kunt laten werken in relaties. Genade betekent ‘onverdiende gunst’. Genade in relaties wil zeggen dat je niets probeert te verdienen en niet voor een goed resultaat probeert te knokken, maar dat je zelf gunst en goedheid ontvangt en vervolgens de ander het beste gunt en geeft. Het gaat om Gods gunst, hoe je die ontvangt en doorgeeft.
Marian en ik hebben gezien hoe genade werkt in relaties. Het heeft bij ons een grote verandering teweeggebracht. Allereerst in ons huwelijk, waar elke spanning werd weggenomen, waardoor onze liefde voor elkaar een onbevangen karakter kreeg. Maar ook in onze beleving van vriendschappen, die ontdaan werd van jaloezie en concurrentiestrijd, zodat we ons vrijer konden bewegen en geven. Onze verhouding tot onze meerderen veranderde, omdat we ons niet langer bedreigd voelden. En we kregen meer plezier in het dienen van mensen. Dat werd zelfs onze diepste vervulling.
Genade = Onverdiende gunst
Genade, Hebreeuws ‘chen’: gunst, genegenheid, aanvaarding; ook ‘chesed’: verbondstrouw, ontferming, compassie, barmhartigheid, goedheid, liefde.
Genade, Grieks ‘charis’: gift, gave, geschenk, liefdeblijk, dat wat dankbaarheid en vreugde oproept.
Genade, Engels ‘mercy’ (genade die je je tekortkomingen niet aanrekent) en ‘grace’ (genade die je overvloedige goedheid schenkt): undeserved, unmerited favor.
Relaties heb je nodig
Op het dieptepunt van mijn burn-out zag ik totaal geen vrienden meer. Ik dacht dat ze me allemaal in de steek gelaten hadden en ik helemaal alleen was, wat mijn depressie bijna ondragelijk maakte. Van ellende hing ik op de bank maar wat voor me uit te staren.
Maar ik had me vergist. Er waren mensen die me geen mislukkeling vonden en lieten blijken dat ze om me gaven. Ze probeerden me te bereiken met aandacht en medeleven. Toen ik hun signalen tot me door liet dringen, gaf me dat de kracht om anders naar mijn situatie te kijken en eruit op te staan.
De belangrijkste boodschap die bij me binnenkwam was: jij bent geliefd!
Ik wist het wel, maar ik moest het opnieuw horen om nog beter te begrijpen dat het van levensbelang is om te weten dat ik welkom ben zoals ik ben. Dat ik geliefd ben. Dat ik van mezelf mag houden. Dat bracht mijn oude vitaliteit weer terug.
Deze ervaring drukte me met mijn neus op het feit hoeveel kracht er zit in een paar goed gekozen woorden van een vriend, of de aanwezigheid van iemand die om je geeft. Iedereen weet dat, maar je moet het zelf ervaren. Het kan het verschil betekenen tussen leven en dood. Verbondenheid is dan ook een eerste levensbehoefte.
Wanneer twee vrienden samen zijn en een van beiden valt, helpt de ander hem weer overeind, maar wie alleen is en ten val komt is beklagenswaardig, want hij heeft niemand die hem op de been helpt. Prediker 4:10
Verbondenheid is onze eerste levensbehoefte
Echt: mensen zijn bedoeld om samen te zijn, tijd met elkaar door te brengen en elkaars leven te delen. We willen ten diepste geliefd zijn en ook dat de ander het goed heeft. Om ons veilig te voelen, om te weten dat we ergens bij horen en om waardevol te zijn voor anderen hebben we elkaar nodig. Daarom zijn we bestemd voor elkaar.
Statistieken over het welzijn van mensen geven telkens weer aan dat vriendschappen mensen de meeste voldoening schenken, meer dan bezit, roem of seks. Wetenschappelijk onderzoek vertelt ons dat je gezonder leeft, minder vatbaar bent voor depressies en beter presteert als je onder mensen bent en goede relaties hebt.
Zijn we het er samen over eens dat goede relaties inderdaad zo belangrijk voor ons zijn, dan mag je verwachten dat we daar dan ook alle prioriteit aan geven. We zouden er bedreven in moeten zijn. Maar daar schort het gek genoeg vaak aan.
Het is verbazingwekkend hoe gemakkelijk we ons tegenover elkaar juist gedragen als botte harken, of als overgevoelige stekelvarkens. We trekken elkaar aan en stoten elkaar af, zonder elkaar bij onze werkelijke behoeften toe te laten. We zijn ons er zelfs vaak niet eens van bewust dat we zulke basale behoeften als verbondenheid en bevestiging hebben en dat relaties daarin kunnen voorzien. Daarom verspillen we contacten en blijven we onnodig rondlopen met een leeg gevoel.
Wat zijn goede relaties?
Wat is dan een goede relatie? Je hoort wel zeggen dat elke relatie een kwestie van geven en nemen is. Maar in goede relaties ben je helemaal niet bezig met afwegen wat je geeft of neemt. Goede relaties hebben een onbaatzuchtig karakter. Ze leveren groot profijt op, maar zonder dat je daar opuit bent. Ze zijn vol genade, vol onverdiende gunst. Goede relaties brengen onbewust het beste in je naar boven, omdat je elkaar het gevoel geeft dat je er hoe dan ook mag zijn.
Wil je een voorbeeld? In het evangelie van Lucas zijn we getuige van het optreden van Jezus, die Zacheüs uit een boom haalt en zichzelf bij hem thuis uitnodigt.
‘Zacheus, kom vlug naar beneden, want vandaag wil ik bij jou thuis zijn’, zegt Hij.
Die kleine oppertollenaar Zacheüs heeft in Jericho een slechte reputatie als graaier en collaborateur, vandaar dat hij zich het liefst verstopt. Maar nadat Jezus de banvloek heeft doorbroken en hem in het openbaar heeft bevestigd als kostbaar mens, blijkt dat hij eigenlijk niets liever doet dan anderen blij maken door uit te delen van zijn rijkdom. Jezus maakt zijn genadewerk compleet als Hij Zacheüs een ereplaats geeft in de gemeenschap door hem te complimenteren als zoon van Abraham (Lucas 19:1-9).
Maar wie schenk je je vertrouwen?
Ik zei al dat we soms niet aan wezenlijk contact toekomen omdat we ons gedragen als botte harken of overgevoelige stekelvarkens. Daar weet ik eerlijk gezegd alles van, want ik was zelf zo’n botte hark en ook zo’n overgevoelige stekelvarken.
In het verleden was ik er trots op dat ik razendsnel een oordeel kon vellen over mensen. Ik oefende me erin om iedereen als een karikatuur neer te kunnen zetten. Dat deed ik verbaal als pestkop, of op papier als tekenaar.
Maar ik kwam erachter dat ik net zo werd neergezet door anderen – al was het niet in tekeningen op papier, dan toch in hun woordgebruik, hun houding naar mij, of in wat ik me in mijn hoofd haalde over wat zij over mij zouden denken. Ik merkte dat ik daar eigenlijk bang voor was, omdat ik juist graag gewild en geliefd wilde zijn.
Het oordeel van mensen deed me pijn, terwijl ik op mijn beurt hun met mijn oordeel net zo pijn deed. Hoewel ik bleef verlangen naar verbondenheid, sloot ik me op in argwaan. Ik bleef onzeker over anderen, maar vooral ook over mezelf.
Ik wist niet anders dan dat ik ermee moest leren leven om in die cirkel van wantrouwen, wegen en oordelen rond te stappen, totdat ik het geheim van genade leerde kennen. Die komt er in de kern op neer dat je elk oordeel loslaat, om ruimte te maken voor mededogen, zodat je je onbekommerd kunt verbinden met de ander.
Hoe reageer je op anderen?
Je staat voortdurend in contact met anderen, als mens tegenover mens. De vraag is hoe je naar hen kijkt en met hen omgaat, om te beginnen met mensen die je zomaar tegenkomt. Hoe reageer je op ongevraagde contacten?
- Hoe behandel je een collectant aan de deur?
- Wat zeg je tegen de treinconducteur?
- Hoe handel je een ongevraagd telefoontje af?
In onze minst belangrijke contacten wordt het meest duidelijk wie we eigenlijk zijn. Leef je je in de ander in en behandel je hem of haar met respect? Iemand van een callcentrum aan de andere kant van de lijn is immers net zo’n mens als jij. En dan alle relaties met wie je op je werk, in je hobby’s, in de kerk te maken hebt. Hoe ga je om met functionele relaties?
- Hoe behandel je een collega?
- Met welke ogen kijk je naar je directeur, je chef, je docent?
- Wat zeg je tegen de mensen op je sportclub als je net verloren hebt?
- Hoe reageer je op een winkelbediende die je vraag niet kan beantwoorden?
- Wat zeg je tegen een politieagent die je aanspreekt op een foutje?
Iedereen heeft behoefte aan waardering
De meeste relaties kies je niet zelf. Zelfs om je familie heb je niet zelf gevraagd. Het ligt voor de hand om te denken dat alleen de vrienden die je zelf hebt uitgekozen een genadevolle reactie verdienen. Maar als je erover nadenkt, moet je erkennen dat zij niet van een andere categorie zijn dan de andere mensen die je tegenkomt. Vrienden hebben geen andere behoeften dan de mensen in je omgeving die je niet zelf uitkiest. Sterker nog, al die mensen hebben dezelfde behoeften als jij.
Iedereen vraagt om respect, waardering en medeleven, zoals je daar zelf om vraagt. Daarom gaf Jezus een gouden tip: ‘Behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden’.
De kunst van goede relaties
De kunst van goede relaties kun je op elk niveau beoefenen. Het is namelijk geen kwestie van voorkeur die bepaalt of je je kunt verbinden met anderen of niet, maar een zaak van het hart.
Onze voorkeuren zijn onevenwichtig, omdat ze bepaald worden door negatieve ervaringen of een slechte nachtrust. Ons hart daarentegen kan onafhankelijk van de ander van liefde overstromen.
Maar dan moet je wel weten wat genade is. Zolang je je nog veroordeeld voelt, zul je dat in je contacten overdragen door anderen te veroordelen. Want wat je in relaties tot uitdrukking brengt, zegt vooral iets over jezelf.
Wat leeft er in je hart als het om anderen gaat? Ben je de ander nog aan het beoordelen of hij of zij jouw respect en waardering waard is?
Door te denken in goed en fout bewegen we ons onder mensen als rechters. Maar oordeel schept afstand en leidt tot uitsluiting en in het ergste geval tot geweld. Als mensen een oordeel ervaren zullen ze zich namelijk schuldig voelen, zich schamen of boos worden, zodat ze zich willen rechtvaardigen, verdedigen of wreken.
Het classificeren en veroordelen van mensen schept dan ook voortdurend afstand en leidt tot de meest uiteenlopende conflicten.
Het tegenovergestelde, genade schenken, werkt vrede uit. Daar ligt in onze relaties de uitdaging!
Je hart gaat overstromen van liefde als je weet hoe geliefd je bent. Je kunt van anderen houden als je van jezelf houdt. Die genade schenkt Jezus je. Hij houdt onvoorwaardelijk van je, omdat Hij je zonden eens voor altijd vergeven heeft. Hij is het begin van elke relatie.
Oordeel zet mensen vast en schept afstand:
- Jij bent goed
- Jij bent slecht
- Jij bent normaal
- Jij bent abnormaal
- Jij bent intelligent
- Jij bent dom
- Jij bent schuldig
- Jij moet je schamen
- Jij bent net zoals die en die
Genade maakt mensen vrij en verbindt:
- Ik vergeef je
- Ik vind je kostbaar
- Ik geef om je
Geef me een relatie die werkt!
Jezus is onze vriend bij uitstek. Een onzichtbare vriend weliswaar, maar wel een bij wie je je als geen ander kunt voorstellen hoe relaties het beste werken en vriendschappen in het bijzonder. Helemaal als Hij je beste vriend is geworden.
Jezus zei: ‘Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden’ – en dat maakte Hij zelf waar (Johannes 15:13). Daarom is Hij betrouwbaar. Bij Hem kun je je veilig voelen, omdat Hij je nooit zal bekritiseren of afwijzen. Hij blijft verbonden met je. Hij wordt dan ook Immanuël genoemd, wat ‘God met ons’ betekent (Matteüs 1:23). Hij zegt: ‘Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van de wereld’ (Matteüs 28:20). Die woorden drukken zijn onveranderlijke en toegewijde genade voor jou uit.
Kijk dus naar Jezus. Zijn genade is de onverdiende gunst van zijn vriendschap die je mag ontvangen, zijn onvoorwaardelijke en standvastige liefde voor jou, zijn leven dat Hij met jou wil delen.
Ervaar je Jezus’ liefde soms niet? Je mag Hem er gewoon om vragen. Hij geeft je niet alleen liefde, maar ook geloof in vriendschap, in relaties, in mensen. Natuurlijk zijn niet al jouw relaties allemaal gelijk van waarde, leveren ze niet allemaal evenveel voldoening op, of zijn ze soms zelfs moeizaam, maar zijn genade kan voor jou toch in elk ervan werkzaam zijn. Hij is de bron waaruit je de inspiratie mag putten voor je omgang met alle mensen in je omgeving, of het nu om vrienden gaat of anderen.
Voel je je veilig verbonden met Jezus, dan ben je vervolgens in staat om je te verbinden met anderen.
Wat doet genade met jou?
Mijn vrouw Marian heeft lang gedacht dat ze er in groepen niet bij hoorde, tenzij ze in iets zou uitblinken. Altijd was ze aan het proberen om te voldoen aan de eisen die haar omgeving aan haar opdrong, of waarvan ze dacht dat die aan haar gesteld werden. Daardoor was ze onzeker over zichzelf en voelde ze zich al afgewezen voordat iemand naar haar had gewezen.
Totdat ze niet alleen hoorde hoe geliefd ze was, maar dat signaal ook op zo’n manier tot zich door liet dringen dat het haar hart raakte. Ik weet nog hoe ze op bed zat en zei: ‘Nu weet ik hoe geliefd ik ben’. Het kwam binnen toen ze de betekenis van genade begreep; de betekenis van Jezus’ genade – of eigenlijk, Jezus zelf.
Nadat ze zijn aanbod van genade voor zichzelf aanvaardde, zich overgaf aan zijn opinie over haar en elke veroordeling als leugen afwees, ontving ze een ander beeld van zichzelf en ging ze begrijpen hoeveel ze eigenlijk waard was. Dat veranderde ook haar verhoudingen: omdat ze vrij werd van elk oordeel kon ze zich voortaan ontspannen onder mensen bewegen.
We willen gewaardeerd worden, maar …
Diep vanbinnen hebben we de behoefte om goedgekeurd te worden, geliefd te zijn en erbij te horen. Maar die behoefte aan verbondenheid wordt nooit helemaal bevredigend beantwoord, omdat we continu beoordeeld worden. Tenminste, dat denken we. Dat komt omdat we van nature geneigd zijn om onszelf te vergelijken met anderen en ons best te doen om hun goedkeuring te verdienen. Zelfs iemand die zich nauwelijks iets aantrekt van anderen is nog op zoek naar goedkeuring voor zichzelf.
Al zijn we ons dat niet per se bewust, ons denken over onszelf en anderen wordt grotendeels bepaald door de vraag hoe anderen over ons denken en of we wel voldoen. Daarom zit heel ons intermenselijke verkeer gevangen in oordeel.
We ontvangen oordeel uit veel van wat mensen om ons heen over ons zeggen of in onze ogen doen en we geven op onze beurt ook weer oordeel door. Wordt er een oordeel over ons geveld of denken we dat, dan vinden we dat we ook een oordeel mogen vellen over anderen, al is het maar in onze gedachten, en zo blijven we maar oordelen. Het lijkt wel een dominosteeneffect dat elke relatie raakt.
Gevangen in een spiraal van veroordeling
Oordelen is menen te weten wat goed of fout zit bij iemand. Met die ogen kijken we zowel naar onszelf als naar anderen. We zijn voortdurend aan het afwegen hoe de ander ons vindt en wat we van de ander moeten vinden. In onze verhoudingen zit een spiraal verborgen van oordeel ontvangen en weer doorgeven die niet te stoppen lijkt. Die spiraal werkt als volgt.
In je verhouding tot anderen kijk je gemakkelijk naar jezelf vanuit oordeel.
- Wat zullen ze van me denken?
- Ben ik het wel waard om erbij te horen?
- Doet het er toe wat ik doe?
In je verhouding tot anderen kijk je ook maar al te gemakkelijk naar hen vanuit oordeel.
- Bedoelt de ander het goed of slecht met mij?
- Ben ik beter of slechter dan de ander?
- Welk voordeel kan de ander mij opleveren?
Voel je je veroordeeld, dan wekt dat boosheid op; je wilt jezelf wreken (wat weer veroordeling bij de ander zal opwekken).
- Jullie zijn stom!
- Jullie zoeken het zelf maar uit!
- Jullie zullen nog wel merken dat ik gelijk had!
Uiteindelijk voel je jezelf het slachtoffer en zul je jezelf veroordelen, wat de cirkel rond maakt, waarna alles weer van voren af aan begint.
- Ik doe het nooit goed.
- Iedereen vindt mij stom.
- Niemand houdt van me.
Over anderen denken in goed en fout
We leven onafgebroken onder de stress van het oordeel van mensen over ons, het oordeel over onszelf en de veroordeling die we op anderen leggen.
Is iemand goed of fout? Die manier van denken kleurt onze relaties, omdat hij voor een groot deel onze drijfveren, daden en woorden bepaalt.
Denken in goed en fout over onszelf en anderen noemt de Bijbel zonde. De wet die in ieders geweten spreekt brengt goed en kwaad aan het licht. Dat leidt tot verwijdering. Kijk maar waar relaties onder gebukt gaan vanwege het beoordelen van elkaar in goed en fout.
- Schuld: we schieten tekort ten opzichte van elkaar.
- Schaamte: we willen niet weten wie we werkelijk zijn.
- Angst: misschien mogen we er niet zijn.
- Zelfrechtvaardiging: wat we niet krijgen van de ander nemen we zelf.
- Trots: we hebben de ander niet nodig.
Toch is het goed, zeer goed
Oordelen is een oermenselijke neiging, maar het verstoort relaties. Adam en Eva hadden er al last van, vanaf het moment dat ze aten van de boom van kennis van goed en kwaad.
Nadat ze hadden geluisterd naar de duivel, trokken ze Gods woord in twijfel dat alles goed met ze was, zeer goed. Daardoor raakten de verhoudingen in het paradijs verstoord: ze verstopten zich en gaven elkaar de schuld (Genesis 3). Een volgende generatie sloeg elkaar de hersens in (Genesis 4).
De vraag wie er goed was en wie fout kwam tussen God en mensen en tussen mensen onderling in te staan en de verwijdering was een feit.
Maar God had andere gedachten over de mens. Door heel de Bijbel heen zie je hoe Hij naar een oplossing toewerkt om dit probleem in onze relaties aan te pakken en weg te nemen. Hij sluit verschillende keren een verbond met mensen en wil ook dat mensen zich onderling met elkaar verzoenen. Daarvoor stelt Hij allerlei rituelen in. Maar niets voldoet echt, mensen blijven tegenover God en elkaar staan in schuld, schaamte en angst voor veroordeling.
Totdat Jezus met een definitieve oplossing komt, door het oordeel op zich te nemen en daarmee de vraag wie er goed of fout is tot een einde te brengen.
De inhoud van het evangelie is goed nieuws: dankzij Jezus kan God toch zeggen dat het goed is met ons, zeer goed.
Jezus Christus was zonder zonde. Maar God liet hem de straf voor onze zonden dragen. Dat deed God voor ons. En nu ziet hij ons als goede mensen, omdat we bij Christus horen (2 Korintiërs 5:21, Bijbel in gewone taal).
Geloven we inderdaad dat onze zonden vergeven zijn en we door God goedgekeurd zijn, dan heeft dat verstrekkende gevolgen voor onszelf en onze relaties.
In Jezus is geen veroordeling
Wat zie je als je naar Jezus kijkt? Dat God heeft besloten om je niet te veroordelen, maar juist te redden. Hij gaf zijn Zoon als onschuldig mens om de schuld, schaamte en angst van alle mensen op zich te nemen. Daarmee vervulde Jezus de wet en bracht Hij voor iedereen die in Hem gelooft het oordeel tot een einde.
Door te sterven aan een kruis nam Jezus alle zonden van ons weg, en daarmee elke veroordeling. Zijn kracht om te redden uit veroordeling toonde Hij toen Hij na drie dagen opstond uit het graf. Hij overwon de pijnlijkste verwijdering, de afschuwelijkste verwerping, het meest definitieve oordeel, de dood. Die kracht stelt Hij beschikbaar aan iedereen die in Hem gelooft.
Er is dan nu geen veroordeling meer voor hen die in Christus Jezus zijn (Romeinen 8:1).
Jezus stelde de wet die ons dwingt om te denken in goed en fout over elkaar buiten werking. Hij ontnam ons de noodzaak om elkaar nog langer te veroordelen. Hij nam ook het resultaat van veroordeling weg waaronder onze relaties te lijden hadden, alle schuld, schaamte, angst, zelfrechtvaardiging en trots.
Je zonden zijn je vergeven, want Jezus nam ze allemaal op zich, die van gisteren, vandaag en morgen (Hebreeën 13:8). God heeft ze vergeven en vergeten, benadrukt de Bijbel (Hebreeën 8:10-12). Niemand heeft nog het recht om je aan te klagen, omdat Jezus je gerechtvaardigd heeft en altijd voor je op zal komen.
Er is niets wat je nog kan verwijderen van Gods liefde. Daarom is er geen enkele grond om nog bang te zijn om afgewezen en alleen gelaten te worden, zelfs niet om bang te zijn voor de dood. Gods genade kan nu bepalen hoe je naar jezelf en naar anderen kijkt.
Genade neemt elk oordeel weg
Wil je zelf proberen om het oordeel te ontlopen, dan zul je je best moeten doen om goedkeuring te verdienen. Het hangt helemaal van jou af. Genade doet het tegenovergestelde: ze is juist niet gebaseerd op eigen verdienste – genade is een onverdiende gunst. Daarom rekent ze niemand af op goed of fout, maar schenkt ze altijd onafgebroken haar goedheid.
Omdat genade het oordeel buiten werking stelt, neemt ze elke neiging van ons af om onszelf te vergelijken met anderen en goedkeuring te verdienen door onze zwakheden en tekorten te verdoezelen en ons beter voor te doen dan we zijn. Genade brengt ontspanning in onze relaties, omdat we weten dat we al goed genoeg zijn. God heeft ons gerechtvaardigd (goedgekeurd dus).
Iedereen wordt uit genade, die niets kost, door God als een rechtvaardige aangenomen omdat hij ons door Christus Jezus heeft verlost (Romeinen 3:24).
Jezus heeft tijdens zijn optreden voortdurend laten zien hoe krachtig zijn genade werkt en hoe die iedereen weet te bereiken die daar gebruik van wil maken.
Neem bijvoorbeeld de vrouw die bedreigd wordt om gestenigd te worden. Een stel wetsbetrachters hebben haar betrapt op overspel en brengen haar bij Jezus. Zoals gewoonlijk hebben ze hun oordeel al klaar, maar wat zal Jezus van haar zeggen?
‘Laat wie zonder zonden is de eerste steen werpen’, zegt Jezus tegen die mannen. Ze druipen vervolgens een voor een af.
Jezus blijft alleen achter met de vrouw. Hijzelf is zonder zonde; Hij heeft dan ook als enige het recht om haar te veroordelen, maar dat doet Hij niet.
‘Heeft niemand je veroordeeld?’ vraagt Hij haar. Met die vraag maakt Hij haar vrij uit het oordeel van mensen.
‘Niemand, Heer’, antwoordt ze vol verbazing.
‘Ook ik veroordeel je niet’, zegt Hij, waarmee Hij haar volledig vrijspreekt uit elke invloed van de wet, uit elke veroordeling.
Nu kan Jezus haar ook losmaken uit haar zonde. In het herstel van haar waardigheid zal ze de kracht vinden om haar leven anders in te richten.
‘Ga heen en zondig niet meer’, zegt Hij dan ook (Johannes 8:3-11).
Oordelen
Betekenis: jouw mening over iemand geldig verklaren
Hij/zij = goed/kwaad
Resultaat: schuld, schaamte, angst, trots, verwijdering
Genade toepassen
Betekenis: onverdiende gunst ontvangen en doorgeven
Hij/zij = goedgekeurd
Resultaat: vergeving, waardigheid, vrijheid, verbondenheid
Wat je ontvangen hebt kun je nu geven!
Toen Edwin al een flink poosje met een van mijn dagboeken over genade bezig was, mailde hij mij: ‘Er zit een pittig verschil tussen van genade weten en er vanuit leven. Het is net als een nieuwe taal leren spreken: in het begin snap je er niets van en voelt het gewoon onwennig; maar na verloop van tijd kun je zelfs in die nieuw geleerde taal gaan denken – en dromen!’
Ik vond dat raak opgemerkt. We moeten er niet raar van opkijken dat genade ons denken op z’n kop zet. Het lijkt inderdaad wel of we een nieuwe taal moeten leren. Maar daarna gaan we ons anders uiten en zelfs anders dromen. Er komt iets in ons tevoorschijn wat we niet voor mogelijk hielden: een soort liefde waar we niet van wisten dat die bestond!
Een nieuw gebod
Genade brengt liefde tevoorschijn. Maar wel op een heel andere manier dan je gewend was. Als je aan genade voorbijgaat, denk je waarschijnlijk dat je liefhebt als je de ander geeft wat je zelf fijn vindt. Dat lijkt positief, totdat je erachter komt dat met zo’n houding het omgekeerde ook op z’n plaats is: geeft iemand jou iets dat je niet zint, dan geef je hem of haar hetzelfde terug. In deze vorm van liefhebben ga je uit van jezelf: ‘Ik behandel jou zoals je mij behandelt’. Of, zoals de wet zegt: ‘Oog om oog, tand om tand’.
Lijkt dat redelijk? Het is een instelling die veroordeling en geweld in stand houdt.
Jezus komt met iets radicaal nieuws: ‘Ik geef je een nieuw gebod’, zegt Hij, ‘dat je elkaar liefhebt, zoals ik jullie heb liefgehad’ (Johannes 13:34).
Wat daar zo nieuw aan is? Let op: in het eerste geval was je zelf het uitgangspunt van je liefde, maar nu is Jezus je uitgangspunt om lief te hebben – en dat is een hemelsbreed verschil. Die liefde is namelijk onafhankelijk van je eigen oordeel, je persoonlijke voorkeuren, beperkingen of buien. Hij is geworteld in Jezus en daarom constant en vrij van elk oordeel.
De Bijbel maakt duidelijk dat deze liefde elke angst overwint, in moeite overeind blijft en zijn waarde houdt. Op die manier kun je zelfs je vijanden liefhebben.
Probeer Jezus niet na te doen
Is het wel mogelijk om elkaar lief te hebben met de liefde van Jezus, of is Hij een uitzondering in de wereldgeschiedenis? Toch wel, Hij heeft het zelf gezegd. Het kan, maar niet door Hem als voorbeeld te nemen en Hem proberen na te doen. Dat zou funest zijn. Door Hem als maatstaf te nemen voor je eigen streven om lief te hebben zul je jezelf tegenkomen zodra je dat niet lukt. Je zult jezelf beslist tegenvallen, en ook anderen zullen door de mand vallen, omdat het niemand lukt. Op die manier beland je weer in de spiraal van veroordeling. Dat kan dus nooit de bedoeling zijn.
Nee, als Jezus spreekt over een nieuw gebod om lief te hebben, legt Hij ons niet opnieuw een wet op waaraan we moeten voldoen. Hij zegt ook niet dat we hem moeten imiteren. Luister goed, want Hij wijst op zichzelf als Hij zegt dat je de ander lief moet hebben met zijn liefde. Het is zijn liefde waaraan Hij zelf zal voldoen … in jou.
Je hebt het in je
Je hebt het in je, zijn liefde, omdat je Hem in je hebt. Alles wat de wet eist, de ander lief te hebben als jezelf, volbrengt Hij zelf in jou door zijn Geest. Hij gebiedt met zijn nieuwe gebod niet jou, maar zijn Geest om dat in je waar te maken. Om die reden heeft Hij jou zijn Geest gegeven. Die Geest is altijd in je en zal nooit van je wijken. Zijn nieuwe gebod is een belofte: het gaat je lukken om de ander lief te hebben met de liefde die je van Hem ontvangen hebt.
Probeer Jezus dus niet na te doen. Het is onmogelijk om zoals Jezus van mensen te gaan houden door Hem te imiteren. Je gaat van hen houden omdat Jezus in je van hen houdt. Laat je jezelf liefhebben door Jezus, dan zal die liefde vanzelf tevoorschijn komen.
Het is dan ook niet de vrucht van jouw streven die wordt voortgebracht, maar de vrucht van de Geest die in je woont. Die Geest is niet afhankelijk van jou, niet van jouw goede bedoelingen en zelfs niet van jouw zonden, maar van Jezus, die jouw zonden vergaf, zich permanent met jou heeft verbonden en zijn wil in jou uitwerkt.
Ja, je kunt elkaar liefhebben met de liefde van Jezus, door zijn Geest. Je hebt het in je omdat je Hem in je hebt.
De vrucht van de Geest:
liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing (Galaten 5:14, 22-23).
Liefde gaat stromen door genade
Het is dus mogelijk om uit de spiraal van veroordeling te stappen in de cirkel van genade. Genade leert je om liefde te ontvangen, van jezelf te gaan houden en die liefde weer door te geven. Marian en ik zijn enorm dankbaar dat die genade in ons leven kwam. Het heeft ons huwelijk glans gegeven, onze plek in de gemeente van Jezus versterkt en onze bediening effectief gemaakt.
We hebben het over een nieuwe kwaliteit van relaties, vol van liefde, die voortkomt uit genade en die voor iedereen beschikbaar is. We hebben het over genadevolle relaties. Genade is het kanaal waarin de liefde gaat stromen als een rivier.
Willem en Marian de Vink
